Willem Mengelberg

Mengelberg werd wel eens de Horowitz van het orkest genoemd: net als deze was hij een romanticus, een virtuoos en een groot technicus, die zich ervoor inspande de bedoelingen van de componist te doorgronden en deze met zoveel mogelijk effect tot klinken te brengen, en op zo'n manier dat het hoorbaar was tot aan de laatste rij stoelen in de zaal. Hij dirigeerde op een indrukwekkende wijze, zowel voor het orkest als voor het publiek. Hij musiceerde niet neutraal of objectief, maar spannend en meeslepend, steeds op zoek naar het muzikale betoog achter de noten. Ondanks zijn respect voor de notatie van de componist bracht hij vaak en zonder schroom ingrijpende veranderingen aan in de partituur met de beste bedoelingen. Twee van zijn uitspraken typeren hem treffend: "De vertolker moet de schepper helpen" en "trouw aan het notenbeeld is een recente uitvinding". Mengelberg had zijn plaats in de Duits-Oostenrijkse l9de-eeuwse romantische dirigententraditie Wagner-Mahler-Mengelberg-Furtwängler; zijn opvattingen verschilden sterk van die van bijvoorbeeld Toscanini, de belangrijkste voortrekker van een meer objectieve typisch 20ste-eeuwse direktiestijl. Hij ging precies maar toch soepel om met tempi, paste veelvuldig rubato (temposchommeling) toe, liet zijn strijkers met overvloedig portamento (het glijden van de ene toon naar de andere) spelen, maakte vele veranderingen in de dynamiek, veranderde plaatselijk piano in forte en omgekeerd, dikte forte's aan tot fortissimo's, verdubbelde bij diverse gelegenheden de houtblazers, waar in vergelijkbare gevallen Mahler dat ook gedaan had en de 'objectieve' Toscanini trouwens ook.

bronvermelding: "Willem Mengelberg Dirigent Conductor", Haags Gemeentemuseum, 1995. Frits Zwart

Foto verantwoording, Haags Gemeentemuseum:

'Stichting Het Willem Mengelberg Archief'.

Biografie, deel één
Biografie, deel twee
Mahler, vierde symfonie
Lijst van opnames
Mengelberg vereniging
Recensies
Boeken
Recensies Naxos Cd's