Gerard van den Berk

" ... verrassend was de Faust-vertolking van Berlioz door een geheel onbekend zanger uit St. Oedenrode, Gerard van den Berk, in zijn verschijning een eenvoudige Noord-Brabander. Die enorm zware Faust-partij! Hadde van den Berk het zóó zóó gedaan, dan zouden we het al bewonderenswaardig gevonden hebben. Dat hij zich van deze uiterst zware opgave zoo voortreffelijk zou kwijten, zal echter niemand verwacht hebben ... "
Nieuwe Rotterdamsche Courant, Woensdag 29 Januari 1936

" ... een tenoorstem met een echte Hollandsche oerkracht. Zijn hoogte, als hij warm loopt, bezorgd U den prop in de keel van dankbare ontroering ... "
Het Vaderland

" ... Hij is een leeuwerik gelijk want hoog kan hij stijgen bij een zuiverheid van toon zonder enige kromming. Zijn stem kan stijgen zonder te ontaarden. Men raakt onder den indruk van zijn zingen als hij als het ware in extase is [ ... ] Ook in de opera-aria's hebben we Gerard van den Berk moeten bewonderen om de ongemeene talenten waarover hij beschikt ... "
Het Huisgezin

Gerard van den Berk werd op 17 juli 1893 geboren in St. Oedenrode. Hij was het vijfde kind in een boerengezin, na drie meisjes en een jongen. Op school kon hij goed leren en in de zesde klas won hij tijdens een wedstrijd, het uit het hoofd leren van de catechismus de eerste prijs: een kerkboek. Dat er in Gerard een zangtalent verborgen zat, werd al snel geconstateerd bij het koor van de kerk te St. Oedenrode, de jonge Gerard mocht er al de soli zingen. Tijdens zijn dienstijd vroeg hij om verlof, dit werd hem geweigerd. Toen hij echter op een avond enkele liederen zong, kreeg hij tot zijn verrassing wel enkele verlofdagen.

Van 1920 tot 1923 studeerde Gerard van den Berk aan het Conservatorium van Amsterdam. Een van zijn leraressen was Maria de Haan voor muziekgeschiedenis. Verdere vakken waren o.a. zangtechniek, Nederlands, Duits, Italiaans , Frans en godsdienst! Hij kon studeren via een fonds dat opgericht was door de heren Kasparie, Philips en Bolsius. Tijdens zijn studie woonde hij in Amsterdam op de Prinsegracht en in de Tweede Jan Steenstraat. Tevens volgde hij nog zangonderricht bij Aaltje Noordewier-Reddingius te Laren en bij een musicoloog te Den Haag.

Gerard van den Berk behoorde volgens tijdgenoten tot " ... een der beste tenoren van West-Europa ... ". Hij trad op in liederenavonden, concerten met opera aria's, trad incidenteel ook op in locale opera uitvoeringen en trad uiteraard op in talrijke oratorium uitvoeringen, waaronder - hoe kan het anders- de Matthäus Passion. Hij zong onder Mengelberg en trad op met collega's als Jo Vincent, Jo Immink, Corry Bijster, Annie Hermes, Annie Woud, Roos Boelsma, Lucien Louman, Anton Eldering, Leo Ketelaars en Theo Baylé. Hij zong ook enkele malen in concertante opera uitvoeringen zoals Strauss' Zigeunerbaron met Ankie van Wickevoort-Crommelin, Jo van der Meent, Gerrit Visser en Otto Couperus. Ook zong hij Erik in Wagner's Der Fliegende Holländer: " ... die ditmaal in de Erik-partij behalve een goed geschoolde en mooi getimbreerde stem een opmerkelijke intuïtie voor dramatische zang openbaarde ... ". Tijdens deze voorstelling zong Maartje Offers de rol van Mary " ... zeer zuiver en welluidend ... ". Ook trad Gerard op voor de radio en als hij voor de K.R.O, in begin dertiger jaren samen met radio-orkest optrad, luisterde heel Rooi (St. Oedenrode) naar de radio.

Maar behalve zanger bleef Gerard van den Berk ook boer. Hij bleef met veel liefde op de boerderij werken en tijdens het werken op het land zong hij uit volle borst en daardoor kreeg hij de bijnaam " De zingende boer".

In 1955 openbaarde zich bij Gerard een ongeneeslijke ziekte - zijn stem had toen nog niets aan kracht en warmte ingeboet - waaraan hij overleed op 2 augustus 1957 in zijn geboorteplaats St. Oedenrode.

Ter gelegenheid van de 100-ste geboortedag van Gerard van den Berk werd door enkele dorpsgenoten: Bert Slits, Alphons van Horen en Gijs van Aarle, een boekje samengesteld: 'Herinneringen aan Gerard van den Berk, Boer en Zanger'. Veel materiaal: biografische gegevens, foto's, programma's, recensies en anekdotes werden door hen verzameld. Het enige wat nog ontbrak waren opnames van hem. Er was bekend dat hij maar enkele opnames had laten maken. Dit had een oorzaak. In 1930 werd in het blad van deNederlandse Toonkunstenaarsbond afgeraden plaatopnames door uitvoerende musici te laten maken. De diepere gedachte hierachter was, dat zij door deze opnames nu niet of minder voor optredens gevraagd zouden worden!

Maar er moeten toch nog enkele opnames van hem bestaan. Eén waarop hij samen met Netty Schoonhen een duet zingt en een opname van de Pater Damiaan-cantate (solisten Gerard van den Berk, Jos Bazelmans en het koor van de Damianusstichting). Er is wel een opname van Cinetone Amsterdam, nr.1512 met het "Limburgs Volkslied en het Brabants Volkslied gezongen door Tenor Gerard v.d.Berk met orkestbegeleiding". Deze - inmiddels grijs gedraaide - plaat werd gemaakt ten behoeve van de t.b.c. bestrijding in Noord-Brabant. Mocht iemand Gijs van Aarle - één der samenstellers van bovengenoemd boekje - aan andere opnames kunnen helpen, laat mij dit dan weten.

Gerard van den Berk in het: 'Brabants volkslied'

Enkele jaren geleden zijn er evenwel vier platen tevoorschijn gekomen tijdens de verhuizing van de Paters Damiaan van de Schijndelseweg te St.Oedenrode naar de Nijnselseweg. Deze K.R.O. opnames (op 4 glasplaten) van 3 mei 1936 bevatten de cantate - componist en tekstdichter onbekend - die werd gezongen tijdens de plechtigheden van de herbegrafenis van Pater Damiaan.
Meer over Pater Damiaan - onlangs gekozen tot Grootste Belg - en de opnames uit 1936 van de Pater Damiaan Cantate. Inclusief een muziekfragment gezongen door Gerard van den Berk.

Bronvermelding: Gerard van den Berk - Boer en Zanger