Roos Boelsma nam: 'Abschied von der Erde!'
Roos (Rosa) Klara Boelsma, geboren op 9 april 1909 te 's-Gravenhage, overleed in de vroege ochtend van zaterdag 21 januari 2006 in haar woning te Amersfoort. Bewust wilde zij niet langer meer op het aardse vlak voortleven ze verlangde naar haar dierbare echtgenoot Rienko Huisman. Bij haar heengaan is definitief een vooroorlogse Mengelberg-vocalistenperiode afgesloten. Haar laatste wens was dat ze gecremeerd zou worden. De crematie vond plaats op donderdagmiddag 26 januari op Den en Rust te Bilthoven. Naast enkele familieleden, vrienden en kennissen was ondergetekende die deze lieve alt een laatste groet wilde brengen.
Nog geen jaar geleden schreef ondergetekende een bijdrage over deze alt in dit tijdschrift. 1) Het was op advies van de bekende Utrechtse bas-baritonzanger Jacques Ph. Caro, die aan de Rijkskweekschool belast was met het zangonderwijs, dat Roos na het behalen van haar diploma Middelbaar Onderwijs, zanglessen nam bij Willem Ravelli aan het Amsterdams Conservatorium. Ter gelegenheid van haar 86ste verjaardag bezocht ik haar enkele maanden daarvoor op de Verdiweg te Amersfoort. Menig maal had haar foto in vrouwen- en weekbladen gestaan. Roos bleek een der gevierde altzangeressen uit het Nederlandse tijdperk van vóór en ná de Tweede Wereldoorlog, die onder befaamde internationale dirigenten soleerde.
Doordat ik haar ongeveer twintig jaar geleden al ontmoette via mijn voormalige zangpedagoge, de Haarlemse alt Annie Hermes, oud- collega en boezemvriendin van Roos, bij de crematiedienst te Den en Rust in Bilthoven van onze gezamenlijke vriendin, de vermaarde harpiste Sophia Rosa (Phia) Berghout (1909-1993) bleven wij sporadisch contact houden. Op deze crematiedienst zong ik namelijk op wens van de overledene een lied van vader Johan Berghout en een lied van Schubert. Via de Tv-uitzending in 1995 rond Willem Mengelberg werden onze contacten via de telefoon weer aangehaald. Vandaar dat ze het leuk vond dat ik haar voor het blad 'Mengelberg en zijn tijd' wilden spreken. Het ontroerendste moment tijdens dit gesprek was dat ik Mengelbergs Afscheidsconcert in maart 1951 memoreerde, waar Roos toen had gezongen o.l.v. Otto Klemperer. Diep doorleefd klonk haar vertolking van 'Abschied' uit Das Lied von der Erde van Gustav Mahler. Zij zelf zegt hierover: 'Ik was zeer vereerd, ondanks het droeve moment. Toch ook wel enigszins trots dat ik dat mocht doen!'
Na de Duitse bezettingsjaren kreeg Roos Boelsma grote bekendheid in de Nederlandse oratoriumwereld en ver daarbuiten. Daarnaast gaf ze graag liederenavonden met haar vaste begeleider Felix de Nobel aan de vleugel. Vele malen vertolkte ze de orkestliederen van Mahler. Het moet vlak voor, of net in het begin van de oorlog zijn geweest dat ze voor het eerst solo zong in diens Tweede Symphonie en wel onder Carl Schuricht in Den Haag.
Roos soleerde o.a. met Willem Mengelberg, Otto Klemperer, Jozef Krips, Eduard van Beinum, Willem van Otterloo (haar voormalige theorieleraar, die zij liefkozend Pim noemde, dr. Anton van der Horst, Carl Schuricht, Bernard Haitink en Eugen Jochum. Haar samenwerking met de jonge Amerikaanse Joodse dirigent Lennard Bernstein werden twee heel historische uitvoeringen. In 1954 zong zij onder zijn leiding de Nederlandse première van het oratorium A Child of Our Time van Tippett.
Toch bleef voor Roos evenals haar ouder collega, de sopraan Jo Vincent, Willem Mengelberg, haar favoriete dé dirigent waar ze ook in de laatste jaren voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog fijne herinneringen aan heeft overgehouden. 'Een gedreven musicus die altijd tot voor het optreden nog in zijn partituur aan het aanstrepen was'. Roos Boelsma trad met het beroemde Concertgebouworkest op o.l.v. de chef-dirigent Mengelberg rond 1938 in Bachs Matthäus Passion. De altpartijen in de Missen van Haydn en Beethoven, zong Roos Boelsma heel graag maar ook de werken van Diepenbrock en Debussy. Zo zong zij van 1948 tot en met 1953 jaarlijks de altpartij bij uitvoeringen van Beethovens Negende symfonie in het Amsterdams Concertgebouw. Het was haar vriend Willem van Otterloo die haar al in de jaren veertig bij het Concertgebouworkest introduceerde. Zij soleerde met dit vermaarde orkest onder leiding van o.a. diverse gastdirigenten zoals Jean Fournet, Erich Kleiber en Rafael Kubelik. Haar laatste optreden met het dit vermaarde orkest was in 1962 in een Mis van Schubert onder leiding van Bernard Haitink.
In haar laatste levensjaar bemoeide zij zich niet meer met de hedendaagse zangerswereld, dit kwam mede door haar steeds erger wordende doofheid. Over haar 25-jarige jongere collega Elly Ameling sprak Roos altijd vol liefde: 'Men kon mij nog horen op 17 januari 1959 in de Joseph Haydn's Harmonie-mis. Mijn collegae waren de jonge veelbelovende aankomende sopraan Elly Ameling, de tenor Tom Brand en de bas Hans Wilbrink met het Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink') Evenals haar in 1991 overleden echtgenoot, Ing. Rienko Huisman, noemde Roos zich Vrij-katholiek. Tijdens een der laatste bezoeken viel mijn oog op een spreuk in haar muziekkamer, en wel van Tagore: "Gott achtet mich wenn ich arbeite, Aber Er liebt mich wenn ich singe!" Roos reageerde er spontaan op: "Ja, fijn dat ik deze overstap in mijn leven heb mogen maken!"
Het was Roos trouwe huisvriend en kerklid, Pim van Gelder uit Zeist, die mij zondagavond 8 januari 2006 opbelde en vertelde dat haar gezondheid hard achteruit ging. Ze at niet meer en lag de hele dag op bed. Ik had haar (zowel met Pim of alleen) diverse malen in de afgelopen tijd bezocht zowel thuis als in Huize het Oosten!
Dinsdagavond 10 januari 2006
Voor en in de drukke kersttijd, kon ik helaas Roos niet opzoeken, het was dan ook de eerste keer in het nieuwe jaar dat ik ze weer opzocht. Ik schrok daar ik ze bijna 2 maanden niet meer had gezien en ze een heel stuk minder was geworden. Zelf reageerde ze heel blij en verrast en haar bekende uitroep ('Wat enig!') toen ze mij op dinsdagmiddag 10 januari weer zag. Ze herkende me onmiddellijk en reageerde heel helder: "Je bent zo lang weggebleven! Wanneer kom je weer? Ik beloofde dat ik a.s. zaterdagmiddag opnieuw zou komen en dan met dr. Nancy van der Elst, haar oud-collega en vriendin. Ze leefde helemaal op tijdens ons bezoek en keek guitig uit haar lichtblauwe ogen. Ze omhelsde mij en nam afscheid met een innige kus.
Zaterdagmiddag 14 januari 2006
Tijdens ons tweede bezoek (zaterdagmiddag 14 januari j.l.), Pim en Nancy van der Elst waren er ook bij, was ze een stuk minder. Ze wisselde enkele zinnen en vroeg: "Of ik haar zangarchief wilde ordenen en zorgen dat het bij ('hoe heet die man ook weer?') Ik zei: "Frits Zwart". "Ja, het moet bij hem in Den Haag terechtkomen!"
Ik vertelde haar dat ik ook u had gebeld, maar daar reageerde ze minder direct op, wel weer heel betrokken toen ik vertelde dat ik Elly Ameling haar gebeld. Ook met musicologe Dr. Nancy van der Elst, mede Soroptimist, had ze een goed contact! Roos verstond mij heel goed ondanks haar doofheid, en zonder gehoorapparaat in haar oren. Zij was ook goed bevriend geweest met de vermaarde harpiste Phia Berghout. Evenals haar vriendin de alt Annie Hermes (1906-1995) en Roos was ook dr. Nancy van der Elst (1909) aanwezig. Het was ook Nancy die mij in de jaren tachtig bij Annie introduceerde. Via haar kwam ik weer met haar vriendin Roos in contact. Zo was de cirkel rond.
In het artikel voor het weekblad De Stad Amersfoort t.g.v. Roos' 96ste verjaardag en in ons ledenblad heb ik getracht de internationale betekenis van deze zangeres voor het Nederlandse muziekleven duidelijk weer te geven. Daar was zij gelukkig mee, tevens omdat ze met mij ook over muziek kon praten en de musici rond haar zangoptredens. Het deed haar zichtbaar goed dat haar levensverhaal meer vanuit een musicologisch uitgangspunt werd weergegeven.
Wat mij trof was dat bij de laatste bezoeken aan Roos ze mij opnieuw vroeg of ik haar muziekarchief wilde ordenen en dat aan dr. Frits Zwart (Directeur van het Nederlandse Muziek Instituut in Den Haag) wilde overhandigen. Toevallig had ik die vrijdag een dag voor dood ( 20ste januari) hierover al contact gehad met musicoloog Zwart. Het bleek dat zij na haar medewerking aan een herdenkingsuitzending in 1995 bij de AVRO-TV over de dirigent Willem Mengelberg hem hier al over had benaderd!
"Abschied von der Erde"
Roos Boelsma wilde thuis sterven! Bij het laatste bezoek op de 14de januari hebben we toen definitief afscheid genomen! Terugdenkend aan deze bezoeken waren ze altijd in vriendschap en harmonie. Sterker nog ze was heel blij als ik kwam, mede omdat we een muzikale band hadden, die verder ging dan een gewone kennis - of burenrelatie!
Het was nog maar enkele maanden voor haar 97ste verjaardag (9 april a.s.) dat zij aan haar laatste reis begonnen was. Mahlers "Abschied von der Erde" die zij vele malen had uitgevoerd op het grote wereldpodium was in de stilte van haar levensavond werkelijkheid geworden!
Op donderdagmiddag 26 januari zong voor een vijftigtal familieleden, vrienden en kennissen in de aula van Den en Rust te Bilthoven de bariton Bas Ramselaar één van haar lievelingsliederen 'O Todt, wie bitter bist du' uit de 'Vier Ernstige Gesänge' van Johannes Brahms. Rond de eenvoudige kist lagen o.a. bloemen van Elly Ameling en echtgenoot. Zij belde mij vanuit haar vakantieverblijf omdat zij verhinderd was bij Roos' afscheidsdienst op tijd aanwezig te zijn. De presidente van Soroptimistclub Amersfoort, mevrouw A. Vinkhuyzen-Baart de la Faille sprak met veel liefde en lovende woorden over Roos' inzet en jarenlange bestuurfuncties. Tijdens de uitvaartceremonie klonk het lied: 'O Röschen rot! Der Mensch liegt in Grösster Not!', per vergissing aangekondigd als gezongen door Roos, maar voor mij duidelijk te horen haar jongere alt-collega Aafje Heynis met het Amsterdams Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink. Tot slot van deze intieme bijeenkomst vervulde de priester van de Vrij-Katholieken de gebeden en de kerkelijke rituelen en las de overbekende Psalm 23, De Heer is mijn herder. Roos' krachtiger en veel lagere altstem klonk door de aula bij het afscheid nemen van haar stoffelijke overschot in de historische opname uit 1940 van de altrapsodie van Brahms (Harzreise im Winde, op tekst van Von Goethe) met het Amsterdams Concertgebouworkest o.l.v. Eduard van Beinum. In het maandblad van het Concertgebouw verscheen een klein artikel met een stralende jonge Roos afgebeeld als een memoriam bijdrage aan een lieve, bescheiden maar unieke altzangeres. 2)
Concertzanger Dr. Pieter Vis, musicoloog - Houten, 28 maart 2006
1) Mengelberg en zijn tijd. Door Pieter Vis; 18e Jrg. Nr. 72, maart 2005
2) In memoriam Roos Boelsma 1909-2006, Preludium, Amsterdam, maart 2006
Foto studio: Godfried de Groot, Amsterdam;
Roos in 1932 en in 1947, de foto's komen uit het -archief van de auteur.
Recente foto: 'Roos Boelsma voor de vleugel' gemaakt op zondag 20 februari 2005.
Diverse Bronnen:
* Roos Boelsma. Vrouwen in Utrecht. Elseviers Weekblad, zaterdag 9 november 1957.
* AVRO- tv-uitzending rond 'Afscheid van Willem Mengelberg - Herdenkingsdocumentaire' Voorjaar 1995.
* Zie ook de website: www.elzavisdeclercqstichting.nl o. www. dutchdivas
* Brahms, Alt-Rhapsodie, 1e deel; opname 8 april 1943, Real –Web Site: dutchdivas
* Geluksherinneringen van Roos Boelsma. Amersfoort, februari 1998.
* Roos Boelsma, alt: Alsof de hemel openging... door Henriette Postume de Boer. Preludium, januari 1993.
* Mengelberg en zijn tijd, uitgave: Willem Mengelberg Vereniging, 18e jrg. Nr. 72, maart 2005; door dr. Pieter Vis.
* Weekblad Stad Amersfoort (Achtergrond) van woensdag 20 april 2005 over de toen 96-jarige alt Roos Boelsma.
* Diverse audio-opnamen van Roos-Boelsma zijn bijeengebracht in de cd-box 'Puik van zoete kelen', Philips, 1998.
* Weekblad Stad Amersfoort (Achtergrond) van woensdag 26 januari 2006 - In memoriam de alt Roos Boelsma, door P. Vis.
